2013 r. - Wystawa upamiętniająca Prof. Wincentego Stysia

WINCENTY STYŚ (1903–1960)

Człowiek renesansu, który przesiedlił „samych swoich”

Wincenty Styś, wybitny badacz problemów społeczno-ekonomicznych rolnictwa i wsi i niezwykle popularny na Dolnym Śląsku nauczyciel akademicki, urodził się w 1903 r. w ubogiej rodzinie, w której tradycją było uczenie się. Pochodził z tej części warstwy chłopskiej, w której pod wpływem akcji społeczno-oświatowych rozwinęły się aspiracje i dążenia do kształcenia dzieci, do zapewnienia im korzystniejszych warunków życiowych w porównaniu z tymi, które były udziałem ich rodziców. Szkoła również ugruntowała jego ambicje w dążeniu do obranych celów, kształtując postawę życiową, co sprawiło, iż mimo trudnych warunków materialnych ukończył studia wyższe na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, zostając następnie jego pracownikiem naukowym.

Działalność naukowo-badawcza Stysia zamyka się w blisko 30-letnim okresie, licząc od ukazania się pierwszej jego publikacji w 1931 r. do ostatnich chwil życia w 1960 r. Jest autorem 68 prac naukowych, referatów, recenzji i wypowiedzi w dyskusjach.

Do Wrocławia przybył zaraz po wojnie, odpowiadając na wezwanie organizatorów Uniwersytetu Wrocławskiego, na którym został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Ekonomii na Wydziale Prawa. Będąc jednym z aktywniejszych animatorów życia naukowego, zasłynął jako współtwórca zrębów wyższego szkolnictwa ekonomicznego, współzałożyciel w 1948 r. Wyższej Szkoły Handlowej, prywatnej szkoły wyższej, którą następnie upaństwowiono jako Wyższą Szkołę Ekonomiczną. Był profesorem tej uczelni i kierował Katedrą Ekonomii. Wykładał też w Wyższej Szkole Rolniczej i na Politechnice Wrocławskiej. Należał do tej generacji intelektualistów, która akceptując zmiany ustrojowe, włączyła się do pracy dla Polski i podejmowała działania na rzecz poszerzania wolności w nauce.

Uczestniczył w pracach dotyczących zagospodarowania ziem zachodnich i opracował autorski program organizacji ustroju rolnego na tych terenach.

Poglądy na rolę państwa w gospodarce stanowiły trzon jego koncepcji politycznych oraz istotną część doktryny społeczno-ekonomicznej. Opowiadając się za wolnością w życiu gospodarczym, realizację tego postulatu powierzył państwu. Twierdził, że jednostki często nadużywają sfery swej wolności i działają ze szkodą dla innych, co prowadzi do powstania różnic majątkowych w społeczeństwie. Zadaniem państwa jest naprawa ustroju społecznego poprzez zapewnienie wszystkim równego dostępu do własności i wyeliminowanie dysproporcji w podziale dochodu społecznego.

Ten niezwykle aktywny okres pracy Stysia trwał do 1949 r., gdy podobnie jak inni wybitni przedstawiciele świata nauki został odsunięty od pracy naukowej w dziedzinie ekonomii. Jego krytyczne wypowiedzi o kolektywizacji wsi skutkowały serią dyskryminacyjnych posunięć. I tak pierwszym następstwem jego stosunku do marksizmu i wykazanej niepokorności wobec urzędowych ideologów było zaliczenie go do uczonych o reakcyjnych poglądach, a to spowodowało najpierw wahania w sprawie nadania mu tytułu profesora nadzwyczajnego, a później zwlekanie aż do roku 1948 z wręczeniem mu aktu mianowania na profesora ekonomii. Kolejne reperkusje wywołało pod koniec lat 40. rozpoczęcie marksistowskiego przewrotu w nauce i odrzuceniu całej spuścizny naukowej powstałej w przeszłości jako burżuazyjnej i reakcyjnej. Wówczas to Styś, daleki od domniemanych reakcyjnych poglądów, natomiast o krytycznym umyśle, został poddany szykanom, które doprowadziły do zupełnego wycofania się z działalności społecznej. Kolejną szykaną było przeniesienie go z Wydziału Prawa na Wydział Filozoficzno-Historyczny do katedry historii.

Na katedry ekonomii powrócił w wyniku zmiany sytuacji politycznej w kraju po 1956 r. Rada Wydziału Prawa Uniwersytetu wystąpiła z wnioskiem o „reaktywowanie na katedrze ekonomii politycznej prof. nadzwyczajnego dr. Wincentego Stysia niesłusznie skrzywdzonego i odsuniętego od pracy naukowej na Wydziale Prawa”. Uczony tak ustosunkował się do tej kwestii: „Gdy dziś zjawia się propozycja, bym wracał do ekonomii, zastanawiam się, czy warto porzucić spokojny kąt, do którego już się zdążyłem przyzwyczaić, by znów znaleźć się na polu bitwy. Mój osobisty interes nie przemawia za tym. Jeśli jednak wymaga tego interes Uniwersytetu, jestem gotów zastosować się do uchwał Rady Wydziału i Senatu i powrócić na Katedrę Ekonomii”. Niemal równocześnie został powołany na stanowisko kierownika Katedry Ekonomii w Wyższej Szkole Ekonomicznej. Wiosną 1957 r. Senat tej uczelni w pierwszych wyborach akademickich powierzył mu stanowisko rektora.

Wincenty Styś zapisał się w pamięci swych wychowanków i współpracowników jako niezwykle skromny, a jednocześnie wielkiej klasy uczony i wspaniały wykładowca, gromadzący na swych zajęciach zawsze pełne audytorium. Istotną cechą osobowości Stysia była bezkompromisowość w głoszeniu raz przyjętych poglądów, które zmieniał jedynie pod wpływem argumentów, nigdy zaś pod naciskiem siły. Był zapalonym turystą – w soboty rano udawał się na swoje cotygodniowe wędrówki z plecakiem po górach.

W wywiadzie prasowym z 1957 r. tak wyłożył swe credo twórcze: „Wybieram zazwyczaj nieprzetarte ścieżki, tematy, do których literatura jest niewielka albo żadna. Lubię chodzić własnymi drogami. To zaś zmusza do usilnych i żmudnych poszukiwań źródłowych, archiwalnych itp.”

Z dystansu ukończonych 50 lat życia wspomnienia rozpoczął od stwierdzenia: „Osiem razy zmieniała się nad moją głową władza państwowa, a za każdym razem działo się to przy akompaniamencie huku armat. Każdy bez wyjątku zwycięzca dowodził, że jest mym oswobodzicielem, a nieodmiennie, nazajutrz po wyzwoleniu moja stopa życiowa zaczynała się obniżać. Gdy zaś po osiągnięciu dna zaczynała się znów podnosić, następowała najczęściej nowa zmiana suwerenności i zaczynał się nowy cykl mych niepowodzeń”.

Dopiero po październiku 1956 r. dyskryminacja jego osłabła, co wyzwoliło u Stysia dużą aktywność społeczną, dydaktyczną i naukową. Wrócił na stanowiska kierownicze w katedrach ekonomii na Uniwersytecie i WSE (został jej pierwszym wybieralnym rektorem).

Zmarł 21 kwietnia 1960 r., mając zaledwie 57 lat. Pozostał na zawsze w pamięci tych, którym dane było zetknąć się z nim osobiście i z jego dorobkiem.ÂÂ

Na podstawie J. Jasiński, Rozwój myśli agrarystycznej w publikacjach Wincentego Stysia (1903–1960), Wrocław 2007

i E. Kowalczyk, Poglądy ekonomiczne i polityczne Wincentego Stysia, Wrocław 2013, oprac. E.M.

zdjęcia: Krzysztof Mruszczak

Tablice -...

Zdjęcia z...

Na skróty

Badanie satysfakcji użytkowników Biblioteki WPAE - ankieta

<< < May 2023 > >>
Pn	Wt	Śr	Cz	Pt	So	N
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30	31

Statystyka

Użytkowników:: 8
Artykułów:: 100
Odsłon artykułów:: 13543603