Siódme Spotkanie Kierowników Polskich Bibliotek Prawniczych

Już po raz siódmy, pod koniec czerwca (26-27 VI), odbyło się Spotkanie Kierowników Bibliotek Prawniczych. W tym roku zorganizowane zostało przez Bibliotekę Collegium Polonicom w Słubicach. Tegoroczny organizator Spotkania powołany został do życia jako nowa forma współpracy transgranicznej w dziedzinie badań i dydaktyki działająca w ramach dwóch partnerskich uniwersytetów: Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie. Położone przy granicy polsko-niemieckiej Słubice oraz Frankfurt nad Odrą pełnią rolę pomostu między wschodem a zachodem. Collegium Polonicum ukierunkowało swoje działania na rzecz naukowej i kulturowej współpracy między Polską a Niemcami a istniejąca przy Collegium Biblioteka jest naukowym zapleczem programów badawczych istniejących na obu uniwersytetach.

Tradycją stało się już, że co roku impreza ta organizowana jest przez inną bibliotekę.  Dotychczasowe Spotkania odbyły się we Wrocławiu, Słubicach/Frankfurcie/Berlinie, Szczecinie, Katowicach/Krakowie, Toruniu i w Warszawie.

25 czerwca w godzinach rannych odbyła się rejestracja uczestników spotkania a następnie  goście zostali powitani przez Panią Kierownik Biblioteki Grażynę Twardek i dr Krzysztofa Wojciechowskiego - dyrektora administracyjnego Collegium Polonicum. Przedpołudniowe spotkanie ogniskowało wokół kwestii spraw bieżących, z jakimi na co dzień borykają się poszczególne biblioteki, jak również zagadnień wynikających z ustaleń poprzednich Spotkań. Ta część zakończyła się prezentacją technologii czytników do książek elektronicznych, popularnie zwanych ebookami. Przedstawiciel firmy Sony na terenie Niemiec oferującej nową technologię przedstawił sposób dystrybucji publikacji dostępnych w formacie obsługiwanym przez czytniki ebook. Statystyki firmy dotyczące dystrybucji urządzenia wskazują na stały wzrost sprzedaży czytników. Ze względu na wysoką cenę (około 300 euro plus koszty książek w formie elektronicznej), jest on jednak nieznaczny.  Na prezentowanych nośnikach jednocześnie można zapisać około 160 książek. Małe rozmiary czytnika sprawiają, że jest on doskonałym narzędziem pozwalającym na czytanie w różnych miejscach. Na stronie Sony The ebook Store użytkownicy maja dostęp do tysięcy ebooków. Czytnik obsługuje następujące formaty danych: Adobe, PDF 10, RTF, Txt, BBab i Microsoft Word. Bateria urządzenia wystarcza na przeczytanie 7500 stron. Technologia tuszu elektronicznego inaczej zwana „obraz jak papier”, oferuje taki sam komfort czytania jak nośnik tradycyjny.

Przedstawiciel firmy, oprócz prezentacji czytnika,  omówił system dystrybucji książek na terenie Niemiec. Opiera się on na jednej dużej centrali-hurtowni (posiadającej książki od wydawców z całego kraju), rozprowadzającej książki do najodleglejszych księgarni na terenie całego kraju.

W godzinach poobiednich odbyła się prezentacja przygotowana przez Pana Grzegorza Dudę (Biblioteka Collegium Polonicum Słubice)  na temat biblioteki regionalnej w Frankfurcie (STADT-UND REGIONALBIBLIOTHEK FRANKFURT ODER). W swoich zasobach posiada ona następujące typy dokumentów: e-booki, e-audio, e-music, e-video i e-papier (www.bibliothek-digital.de). Zaprezentowany sposób udostępniania zasobów okazał się bardzo interesujący. Zapisany użytkownik, po zalogowaniu się na własne konto, posiada możliwość pobrania pliku z interesującymi materiałami i umieszczenia go na osobistym komputerze. Po upływie ustalonego czasu, na jaki określony typ dokumentów jest udostępniany, samoczynnie usuwa się on uniemożliwiając dalsze korzystanie. Czytelnicy niezarejestrowani w bibliotece mogą również korzystać ze zbiorów ale w formie ograniczonej – np. mogą odsłuchać fragment utworu.

Podczas obrad czołowe wydawnictwa prawnicze zaprezentowały swoje nowości wydawnicze. Uczestnicy Spotkania mieli możliwość zapoznania się z ofertą oficyn: C.H. Beck i LexisNexis.

Po prezentacji Gospodarze wraz z gośćmi udali się do Frankfurtu nad Odrą na Uniwersytet Viadrina. Ten założony  1991 roku Uniwersytet nawiązuje do historii pierwszego brandenburskiego uniwersytetu krajowego – Alma Mater Viadrina (od 1506 do 1811) i kontynuuje jego tradycję. W głównym budynku Uniwersytetu mieści się Biblioteka Uniwersytecka, która poza swoja podstawową funkcją pełni również rolę biblioteki naukowej dla miasta Frankfurtu nad Ordą oraz graniczących z nimi powiatów. Swoje zbiory prezentuje w systemie wolnego dostępu. Viadrina jest również siedzibą Centrum Dokumentacji Europejskiej. W ramach tej działalności udostępnia na bieżąco najważniejsze dzienniki i publikacje urzędowe Unii Europejskiej oraz daje możliwość korzystania z specjalistycznych baz danych.

Po powrocie do Słubic nastąpiła ożywiona dyskusja podsumowująca dotychczasowe stanowiska i ustalenia.

Drugi dzień Spotkania zarezerwowany został na odwiedzenie Biblioteki Bundestagu w Berlinie – trzeciej co do wielkości biblioteki parlamentarnej w świecie po Waszyngtonie i Tokio. Biblioteka powstała w 1949 r. i do chwili obecnej liczy 1,3 mln. wol. literatury naukowej, specjalistycznej i materiałów parlamentarnych. W swoich zbiorach posiada ok. 9300 tytułów czasopism. Do 2004 r. miesiła się w prowizorycznym budynku w Bonn. Obecnie budynek Bundestagu w Berlinie mieści, oprócz Biblioteki, oddział dokumentacji prasowej i Biuro Studiów i Ekspertyz. Biblioteka połączona jest z Bundestagiem „wstęgą więzi”, która ponad Sprewą łączy wschodnią i zachodnią część miasta.

Wicedyrektor i pracownicy Biblioteki w trakcie swojego wystąpienia przybliżyli zebranym historię Biblioteki, a także obecną koncepcję jej funkcjonowania w nowym gmachu. Szczególną uwagę poświęcono publikacjom w języku polskim i z kwestią polską związanych. Po wprowadzeniu, wywiązała się dyskusja na temat form prezentacji i udostępniania materiałów poszczególnym grupom odbiorców (poza parlamentarzystami prawo korzystania mają także osoby posiadające specjalne zezwolenia wydane ze względu na zainteresowania badawcze). Podczas zwiedzania Biblioteki goście mieli możliwość podziwiania bardzo ciekawych rozwiązań architektonicznych. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez pracowników zwiedzanej biblioteki zatwierdzanie ostatecznych rozwiązań architektoniczno-budowlanych oraz wystrój Biblioteki odbyły się pod nadzorem komisji złożonej ze specjalistów różnych dziedzin. Najwyższy poziom Biblioteki wieńczy, zaprojektowana przez włoskiego artystę Maurizzio Manuciego, 80-cio metrowa neonowa niebieska wstęga głosząca hasło, które można przetłumaczyć jako: ”Wolność można rozumieć jako możliwość działania pomiędzy równymi równymi” lub „Równość można rozumieć jako możliwość działania na rzecz wolności” (H. Arendt). Gościom udostępniono także możliwość obejrzenia magazynów bibliotecznych umiejscowionych pod poziomem rzeki Sprewy. Ze względu na dużą powierzchnię magazynów, pracownicy zostali wyposażeni w hulajnogi, które umożliwiają szybsze poruszanie się.

Spotkanie zakończyło się uroczystym obiadem i podsumowującą dyskusją.

Jednym z celów organizowanych Spotkań Kierowników jest zawiązanie współpracy środowiska bibliotekarzy bibliotek prawniczych, wspólne rozwiązywanie problemów, wymiana doświadczeń i strategii radzenia sobie z rozmaitymi sytuacjami kryzysowymi, z jakimi na co dzień borykają się bibliotekarze.

Od wielu już lat trwają dyskusje nad koniecznością zawiązania konsorcjum bibliotek prawniczych , którego celem byłoby przede wszystkim nawiązanie szeroko rozumianej współpracy środowiska obsługującego grupę czytelniczą posiadającą specyficzne potrzeby – prawników (przyszłych i obecnych). Na chwilę obecną współpraca skupiać miałaby się wokół kwestii związanych z  negocjowaniem korzystniejszych warunków umów i licencji, w szczególności tych, które dotyczą prenumeraty czasopism zachodnich jak i baz danych oraz innych elektronicznych źródeł informacji prawniczej. Wiele bibliotek boryka się z problemami finansowymi, które niestety ograniczają możliwości prenumeraty i zakupu odpowiednich materiałów. Jednym z zadań, jakie stawia sobie konsorcjum, jest renegocjowanie cen u dostawców, a także ubieganie się o dotacje w MEN. Kolejną kwestią, na jaką warto zwrócić uwagę, jest dublowanie zakupywanych materiałów – w szczególności jeżeli chodzi o literaturę obcą i bardzo specjalistyczną. W ramach nowopowstającego konsorcjum, kwestie koordynowania zakupów i ustalenia długoterminowej polityki w zakresie gromadzenia, mogłoby pozwolić na racjonalizację i oszczędności. Już w chwili obecnej współpraca między bibliotekami w zakresie wypożyczeń międzybibliotecznych przebiega bardzo sprawnie. Powołanie do życia konsorcjum wymaga rozwiązania wielu kwestii związanych z odmiennymi modelami organizacji. Różnorodnie funkcjonujące uczelnie charakteryzują się bardzo rozbieżnymi strukturami, które uniemożliwiają na chwilę obecną zawiązania konsorcjum. Różna podległość bibliotek (bądź pod wydziały bądź pod biblioteki główne), jak i odmienne zakresy kompetencyjne rektorów i dziekanów w zakresie podpisywania umów, na chwilę obecną są głównymi problemami formalnymi utrudniającymi finalizację powołania do życia konsorcjum.

Spotkania zaowocowały inicjatywą stworzenia przeglądu źródeł baz prawniczych – polskich i obcych – dostępnych w polskich bibliotekach prawniczych. Inicjatywa ta jest o tyle ciekawa, iż planuje się jej wzbogacenie poprzez prezentację zasobów bibliotek wielkich kancelarii prawniczych, które posiadają bardzo ciekawe zbiory.

Na Spotkaniu omówiono sytuację bibliotek prawniczych funkcjonujących w ramach systemów scentralizowanych i zdecentralizowanych. Punktowi temu towarzyszyła ożywiona dyskusja analizująca dobre i złe strony obu rozwiązań.