Biblioteka się liczy
Konferencja Kierowników Polskich Bibliotek Prawniczych w Lublinie i Kazimierzu Dolnym (20-21.06.2013 r.)
Tegoroczna Konferencja Kierowników Polskich Bibliotek Prawniczych odbyła się w Lublinie i Kazimierzu Dolnym. Zainaugurowało ją spotkanie w Bibliotece Instytutu Prawa i Instytutu Prawa Kanonicznego WPPKiA (aktywną pomocą służyła również Biblioteka Instytutu Administracji i Instytutu Europeistyki) Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie zebranych uroczyście przywitał Dziekan Wydziału Prawa i Administracji KUL ks. dr hab. prof. Piotr Stanisz, świetnie zorientowany w tematyce, jego mama bowiem, Jadwiga Stanisz, była uczestniczką pierwszego spotkania kierowników we Wrocławiu w 2003 r. Dziekan zwrócił uwagę na wartość tych spotkań, które mogą stać się przyczynkiem do dyskusji nad rolą i miejscem bibliotek wydziałowych i instytutowych na współczesnym wydziale, wypływające zaś wnioski powinny tworzyć podstawę wypracowania nowych wspólnych metod udoskonalania i efektywnego zarządzania placówkami.
Uczestnicy konferencji, po udaniu się do Biblioteki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, zostali powitani przez Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UMCS dr hab. prof. Annę Przyborowską-Klimczak. Pani Profesor przybliżyła zebranym historię Wydziału, który istnieje od 1949 r. i jest największym wydziałem uczelni, kształcącym obecnie na kierunkach: prawo, administracja i bezpieczeństwo wewnętrzne.
Następnie głos zabrał kierownik Biblioteki Wydziału Prawa i Administracji UMCS Ryszard Bania, bibliotekarz z trzydziestoletnim doświadczeniem. Głównym zadaniem, jakie sobie stawia jako kierownik – co wyeksponował w wykładzie „Ekonomia i marketing w bibliotece” – jest pozyskanie środków na funkcjonowanie biblioteki, tak aby zgromadzony księgozbiór stał się ważnym i aktualnym warsztatem pracy. Przybliżył teorię E. Portera, specjalisty w dziedzinie ekonomii, twórcy teorii pięciu sił. Przedstawił model sił wpływających na konkurencję sektora. Na modelu dostosowanym do biblioteki wyróżnił dostawców (wydział, prawodawstwo), nabywców (użytkowników żądających określonych usług i informacji), potencjalnych wchodzących (instytucje, które mogą zastąpić czy przejąć pewną część usług świadczonych przez biblioteki), substytuty (instytucje lub nieprzewidywalne sytuacje, stanowiące dla biblioteki zagrożenie), jak również zagrożenie w samej branży ze strony innych bibliotek. Zauważył, iż atomizowanie wiedzy skutkuje rozwojem bibliotek specjalistycznych.
Księgarz Artur Glimasiński zapoznał natomiast zebranych z historią i działaniem księgarni Naukowa.pl, powstałej w 1993 r. jako malutki punkt księgarski, który rozwinął się do dużej firmy mającej obecnie trzy księgarnie stacjonarne (Rzeszów, Lublin, Zamość) i jeden punkt księgarski w Lublinie. Jej specjalizacją jest głównie literatura prawnicza i nauki pokrewne. W ofercie obok tradycyjnych książek posiada audiobooki i ebooki.
Uczestnicy konferencji skorzystali z możliwości odwiedzenia Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, gdzie zostali powitani przez panią Dyrektormgr Barbarę Zezulę, pracującą w bibliotece od 33 lat. W swojej wypowiedzi podkreśliła rolę i miejsce bibliotek wydziałowych, ale także zwróciła uwagę na bezpośrednio je dotyczące drastyczne w skutkach decyzje o ich konsolidacji podyktowanekwestiami budżetowymi.
Biblioteka KUL założona została w 1918 r. jako czwarta biblioteka uniwersytecka w Polsce. Prawo obok filozofii było jednym z pierwszych dwóch kierunków wykładanych na KUL-u i dlatego zbiory prawnicze są bardzo bogate. Biblioteka posiada w swych zasobach 520 tytułów czasopism prawniczych (337 polskich i 183 zagranicznych). Planuje się otwarcie czytelni wirtualnej. Wirtualna Biblioteka Cyfrowa pragnie w najbliższym czasie udostępnić wiele ciekawych zasobów w formie elektronicznej.
Kolejne wystąpienie: Anny Krasuskiej (Biblioteka Uniwersytecka KUL) „Umowa na czas nieokreślony – Syzyf”, prezentowało chwyty reklamowe XX-lecia międzywojennego na podstawie materiałów wyszperanych w starych gazetach. Ogłoszenia drobne w czasopismach polskich pojawiły się w połowie XVIII wieku w „Kurierze Polskim”, „Kurierze Warszawskim”, „Tygodniku Ilustrowanym”, we „Wsi Ilustrowanej”, w „Bluszczu” i wielu innych tytułach. Prof. Olgierd Langer był prekursorem badania reklamy i pierwszy wykładał ją w Polsce jako przedmiot uniwersytecki. Reklama przedwojenna nie znała tematów tabu, reklamowano dosłownie wszystko: cegły, papierosy, kremy do golenia, radio itp. Stosowano wyróżnienia typograficzne. Po drugiej wojnie światowej drobne ogłoszenia nadal były bardzo popularne. Anonse dotyczyły zwłaszcza rynku usług, jak również towarów, przede wszystkim z zagranicy (nasiona z Holandii, tkaniny z USA itp.) Głównie publikowano je w „Kobiecie i Życiu”,„Przyjaciółce” czy „Nowej Wsi”. Reklamie towarzyszyły rysunki, powoli zaczęły pojawiać się również zdjęcia. W 1941 r. w USA wyemitowano pierwszą reklamę telewizyjną.
Uczestnicy konferencji gościli też w Oddziale Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, gdzie mieli możliwość obejrzenia bezcennych egzemplarzy. Najstarszy rękopis, jaki zaprezentowano, to Dekret Gracjana (DecretumGratiani), który jest zbiorem prawa kanonicznego spisanego około 1140 r. Zbiór ten, o cechach traktatu naukowego, uwzględnił wszystkie ogólnie przyjęte przepisy prawne. W średniowieczu i czasach nowożytnych pełnił rolę podstawowego podręcznika stosowanego w nauczaniu prawa kanonicznego. Księga jest podzielona na części. W pierwszej można wyróżnić trzy grupy zagadnień. Dystynkcje 1-20 stanowią wstęp do dzieła, który przedstawia pojęcie i podział prawa kościelnego. Dystynkcje 21-80 zawierają przepisy dotyczące duchownych, a 81-101 – normy dotyczące biskupów, spraw materialnych duchownych i stosunków pomiędzy władzą świecką i kościelną. Część druga omawia kompetencje sądownictwa kościelnego oraz postępowania sądowego, kościelnego prawa majątkowego, zakonnego i małżeńskiego. W części trzeciej znajdują się przepisy o Eucharystii, chrzcie i bierzmowaniu, dniach świętych, sakramentaliach i poście. Egzemplarz lubliniecki zawiera 38 miniatur. Każdą causę wzbogaca miniatura. Jest jednym z sześciu zachowanych w Polsce. Prawdopodobnie pochodzi z Tuluzy z lat 90 XIII wieku. Był w posiadaniu benedyktynów z Łysej Góry. W XVIII wieku biblioteki klasztorne były plądrowane i pozbawiane co cenniejszych egzemplarzy.
Zastępca Dyrektora mgr Małgorzata Trojnacka, kustosz dyplomowany, zaprezentowała pozostałe cymelia, przede wszystkim dokumenty dotyczące parlamentu. Była to rzadka okazja doobejrzenia Statutu Łaskiego (egzemplarze wydane na papierze i na pergaminie można było porównać), diariuszy XVIII-wiecznych rejestrujących obrady Sejmu, Diariusza Sejmu Koronacyjnego Zygmunta III Wazy (opisującego kulisy towarzyszące koronacji), statutów i przywilejów koronnych wydanych w XVI wieku w Krakowie, miscellaneów oratorskich (mowa abdykacyjna króla Kazimierza) czy Pawła Szczerbica Zwierciadła Saskiego.
W przerwie konferencji uczestnicy odbyli spacer ulicami Starego Miasta w towarzystwie przewodnika, barwnie opowiadającego o dawnych dziejach Lublina. Zwiedzono także archikatedrę oraz zamek. Obrady główne zostały następnie, zgodnie z planem, przeniesione do Domu Pracy Twórczej w Kazimierzu Dolnym, gdzie omówiono kwestie powstającego konsorcjum, aktualizacji wykazu czasopism i baz danych, warunków umów i zakupów.
Dyskutowano nad wprowadzeniem e-learningu do bazy Legalis, dalszymi kierunkami jej rozwoju i możliwością odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku (rozszerzenie oferty na smartfony, tablety). Najważniejszą kwestią poruszoną podczas konferencji było powołanie konsorcjum bibliotek prawniczych. W związku z rosnącymi kosztami dostępu do informacji na nośnikach elektronicznych postanowiono, że biblioteki muszą poszukiwać nowych form pozyskiwania funduszy na ten cel. Jedną z takich form jest organizacja konsorcjów bibliotecznych, które przez zbiorowy zakup i negocjowanie cen z producentami dają możliwość znacznego obniżenia kosztów nabywania nowych źródeł informacji. Również instytucje dofinansowujące szkolnictwo wyższe chętniej partycypują w kosztach nabytków dla grupy bibliotek. Dziekani wydziałów prawa i administracji również coraz częściej dostrzegają potrzebę powołania takiego konsorcjum bibliotek prawniczych. Część z nich nie tylko gorąco popiera tę ideę, ale chciałaby wpisać w umowę rozszerzenie współpracy o współdziałanie w zakresie wypożyczeń międzybibliotecznych, które już bardzo dobrze od wielu lat funkcjonuje w naszych bibliotekach. Istotnym celem jest także kształtowanie wspólnej polityki wobec światowych i polskich producentów komputerowych baz danych. W skład konsorcjum miałyby wejść polskie biblioteki wydziałów prawa oraz biblioteki gromadzące zbiory prawnicze. Przystąpienie biblioteki do współpracy wymagałoby podpisania akcesu do konsorcjum przez kierownika jednostki posiadającej osobowość prawną. Konsorcjum miałoby charakter otwarty i w każdej chwili mogłaby do niego przystąpić kolejna biblioteka. Głównym problemem, z którym trudno sobie poradzić, jest fakt, iż biblioteki prawnicze nie mają osobowości prawnej, nie mogą samodzielnie podejmować tego typu decyzji. Również nie wszyscy dziekani mogą podpisać tego typu dokument.
Mamy nadzieję, że mimo trudności formalnych, na przyszłorocznym spotkaniu konsorcjum będzie faktem.
Marta Kunicka
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Śląski
